Duisburg is de overtreffende trap van elk Tomorrowland
In de openingsscène van de film Una Giornata Particolare (Ettore Scola, 1977) loopt heel Rome storm voor een bezoek van Adolf Hitler aan il duce Benito Mussolini. Twee mensen zijn in de grote parade blijkbaar niet geïnteresseerd: de huisvrouw Antonietta, en haar homofiele buurman Gabriele. De twee beleven iets wat op een romance gelijkt. Op het einde van de dag komt de dol enthousiaste echtgenoot van Antonietta thuis om het grote volksfeest in geuren en kleuren na te vertellen. Door het raam ziet ze dat Gabriele door de politie wordt opgepakt, ze doet het nachtlampje uit, zo eindigt de film. Het contrast tussen het semi-verplichte massa-evenement (men hoort constant luidsprekers, begeesterende toespraken en uitzinnig applaus op de achtergrond) en de stilte tussen de twee is de sleutel van deze film. Prangende vraag, die altijd weer naar boven komt: Is het mogelijk om niet deel te nemen? Is het zelfmoord om tegen de trend in te gaan, of is het opgaan in de collectieve roes juist de zelfmoord?
Ik moest eraan denken toen ons ev
eneens in geuren en kleuren werd bericht over de Love Parade in Duisburg, het techno-festival waar twintig doden vielen ingevolge een paniekgolf. En wij die dachten dat de Duitsers iets konden organiseren. Of was het daarom te doen? Anderzijds, twintig doden op anderhalf miljoen bezoekers, het is een peulschil, dan was Auschwitz toch beter in zijn genre. Volgens de statistieken heb je meer kans om thuis dodelijk van de trap te stuiteren; en de organisatoren bleken degelijk verzekerd tegen ongevallen. Maar even serieus: dit soort evenementen ademt echt doodsverlangen uit. Het gaat niet meer om muziek en zelfs niet om collectieve beleving, doch eerder om een behoefte aan totale onderwerping en verdamping van het Ik in een zee van geluid en drukte. De link met fascistische meetings werd al door verschillende analisten gelegd, terecht: in Duisburg resoneerde niet alleen de nazi-parade, maar ook heel de Duitse romantiek, de Totentanz, Götterdämmerung, het offer, het geflirt met het einde en het absolute, Wagner…. tot aan het berouw en de inkeer (“Dit nooit meer”). Ongeneeslijk zijn ze, die Duitsers, ze verdienen niet beter dan vertrappeld te worden.
Maar het fenomeen is uiteraard veel breder en universeler dan een oprisping van collectieve Weltschmerz. Eerst en vooral is de evolutie van die Love Parade opmerkelijk: ze sluit aan bij mijn eerder artikel “Alleen woestijnvissen kunnen hier nog zwemmen” over de vermarkting en massificatie van het feest, en de inpalming van de publieke ruimte door commercieel geregisseerde massaspektakels.
De serie Love Parades was anno 1989 in Berlijn, net voor de val van de muur, heel klein begonnen met een ludiek-anarchistisch straatfeestje van Matthias Roeingh alias DJ dr. Motte, onder het motto “Friede, Freude, Eierkuchen”. Aantal deelnemers: 150. Jammer genoeg werd dit prettig-gestoord samenzijn van gabbers een traditie, en steeg het deelnemersaantal elk jaar exponentieel. Snel kwamen de sponsors opdagen (vooral commerciële radio- en TV-zenders, allerlei met jongerencultuur verbonden merken, maar ook de christendemocratische CSU deed een duit in het zakje…), en kreeg dit straatfestival inderdaad echt de allures van een massamanifestatie die heel het openbare leven lamlegt. Una Giornata Particolare, voorwaar. De commercialisering, de promotie tot massaspektakel, én de effecten van bewustzijnsvernauwing lijken met elkaar verbonden. Meteen zitten we in de verhitte sfeer van Rock Werchter (eigendom van het Amerikaanse Live Nation), Tomorrowland (handelsmerk van het Nederlandse ID&T) en tutti quanti: alle marketeers, maar ook politici, vergapen zich aan deze gelegenheden waar enorm veel jong volk en dus ook enorm veel consumenten/kiezers op elkaar gepakt zitten. Hier heerst de kuddegeest, verpakt als popcultuur, en gedraineerd naar een mondiale marktplaats. Mei ’68, revisited. Maar in de postmoderne marketinglogica is het niet nodig om normen op te dringen of boodschappen te lanceren: verwijder alle normen, vernietig alle slogans, giet alles vol met bier, en je krijgt een ideale mix van hormonen, cash, en hersendood waar je echt alle kanten mee uit kan, tot en met een tunnel zonder exit.
Die schaalvergroting is fascinerend. Van 150 man naar anderhalf miljoen: dat lijken gewoon maar vier extra nullen, doch men kan zich afvragen of het kwaad al niet in de kiem zat verscholen. Naar het schijnt begon ook Hitler in de Münchense bierkelders met zo’n 150 man: dit moet ons van elke samenscholing doen weglopen. Wat in 1989 begon als een ludiek protest tegen de conventies, is uitgegroeid tot een absoluut conformistisch ritueel, dat grenst aan de zelfdestructie. Het is daarbij toch altijd verhelderend om de happenings uit de actuele popcultuur te confronteren met de fascistische massaparades. De volksmenners van vandaag zijn de DJ’s. De spiegeling van de politieke meetings uit de jaren ’30 aan de dance-orgie van honderd jaar later staat ons toe om naar de existentiële wortel te gaan van de massificatie: mensen zijn tegen hun individualiteit niet opgewassen. Men zoekt de massa, omdat men schrik heeft van zijn eigen schaduw.
Dance macabre
Het nihilisme achter de roes- e
n genotscultus is helemaal niet nieuw. De massapsychoses evenmin. Maar de electronisch ontplofte decibelcultuur heeft wel een enorm potentiaal aangeboord van existentiële vertwijfeling, die is omgeslagen in apathie. De meeste jongeren lijken me objectief ongelukkig, het disco-feest is fake: ze vieren veeleer hun eigen en elkaars begrafenis. Het zoeken van grote massa’s met oorverdovende muziek, de nodige dranks en drugs, eventueel ook het sexuele avontuur, is de rituele beleving van een escapistische jeugdcultuur die voortborduurt op het ‘no-future”-motief van de punk uit de jaren ’80. Maar in tegenstelling, ook weer, tot het subversieve punk-statement, is deze vlucht-in-de-massa geen uiting meer van protest, doch eerder een extatische beaming van een nieuwe maatschappelijke orde. De massa is de negatie van die orde, maar tegelijk vormt ze een metafoor voor de existentiële en sociale jungle waarin men wordt geleefd. Wat is er dan warmer, dan opgaan in die kudde,- de orde als chaos en de chaos als orde te aanvaarden? Wat is er dan logischer en biologischer, dan de paniekreactie, als ultiem spasme van een meute die de uitgang zoekt, hem niet vindt, en elkaar vertrappelt?
Op die manier wordt de massa een meta-lichaam, een monsterachtig gedrocht vol destructieve energie,- een proces dat Elias Canetti al uitvoerig beschreef in “Masse und Macht” (1960). We willen sterven omdat we niet kunnen leven, en de massa biedt daartoe een vehikel. Politiek, sociaal en mentaal is het individu altijd in de verdrukking. Sinds de ontwikkeling van de neocortex, het jongste deel van de menselijke hersenen, willen we afstand houden en onderscheid maken, maar dat mislukt: anders zijn is zó vermoeiend, de capitulatie wenkt altijd. Elke puber wordt tussen die twee polen geslingerd: de wil om zichzelf te zijn, en de druk van de anderen om te participeren en een groepsidentiteit aan te nemen. We hervallen altijd naar een lager bewustzijnsniveau, en in de limiet is de overgave compleet, versmelt het Ik terug met de rest, en wordt het organisme niets meer dan een fractie van een stroom. De massa is een graf, een massagraf, en elk lid gedraagt zich als een ontzield lichaam.
Inzicht in dit regressief, zombie-achtig halfbewustzijn is essentieel om de amplitude van manifestaties als Tomorrowland en Love Parade te begrijpen. De Duisburgse catastrofe was uitzonderlijk, maar is geen toeval. De rituele zelfmoord is de enige mogelijkheid om de paradox te overwinnen van een maatschappelijke orde die tegelijk een chaos is. Een systeem dat ons enerzijds aanzet tot egoisme, maar anderzijds onze individualiteit ontneemt. De massa is dus ons enig soelaas. Overal waar veel volk is, laten we onze eigen terechtstelling ensceneren. En vergis u niet: het is de sociale druk, professioneel en privé, die de zelfvernietiging uitlokt, al was het maar tijdelijk. Onder de oppervlakte van het Ik-tijdperk zit een weergaloze dwang tot participeren, presteren, consumeren, conformeren. De dance macabre wordt beleefd als een intermezzo, door mensen die voor de rest van hun tijd waarschijnlijk in stropdas hard aan hun carrière werken en bereid zijn om zich volledig te conformeren, mits het uitdelen van de nodige elleboogstoten en trappen naar onder (merk de gelijkenis met panieksituaties). Dat dit escapisme ook af en toe écht uitglijdt in de catastrofe, is dan een noodzakelijk kantelmoment om de kick te behouden. Duisburg is gewoon de overtreffende trap, de focus. Alle massaspektakels zitten in haar zog, van de wereldkampioenschappen voetbal tot Tomorrowland.
Heel dit commercieel opgepept mengsel van walg, extase, wanhoop en euforie stelt tenslotte weer de vraag naar de overlevingskansen van de enkeling, die doorheen de film “Una giornarta particolare” wordt gesteld. Heeft het nog zin om na te denken, te schrijven, een individuele mening te vormen, te agiteren, tegen de stroom in? Of is dat alles slechts een functie van door media en reclame gedicteerde trends? Voelen jongeren instinctief aan dat de sociale mechanismen oppermachtig zijn, en dat verzet geen zin heeft? Zoeken ze daarom de kudde, als plek van vergetelheid?
Sorry voor wiens trommelvliezen daar geen boodschap meer aan heeft, maar het heruitvinden van de stilte lijkt me een absolute noodzaak om de gehoorschade te doen herstellen. En natuurlijk het besef dat alles ongelijk is, niet-unificeerbaar, hobbelig. Afstand houden om gemeenschap mogelijk te maken, als iets uitzonderlijks. Blijven luisteren dus naar Bach, Beethoven, Mozart: voor het plezier natuurlijk, en in het heerlijke besef dat we maar met weinigen zijn.
Johan Sanctorum
Johan Sanctorum 
Zoals steeds een glasheldere analyse Johan.
Waarvoor dank !
Jan.
Deze analyse maakt mijn dag & mijn kOmende dagen gOed !
Bedankt jOhan SanctOrum…je bent een krak in het verwOOrden van wat ikzelf &velen met mij zOuden willen uitbraken !
of ga gewoon naar Jazz Middelheim, opa. Ik ben er soms. Te vinden, voor te vinden, zelden zoek… Dit jaar bovendien steengoede muziek, Mc Tyner of Wayne Shorter, het wordt beebop tegen de sterren op! Maar een liefdesparade? een dodendans? een massabijeenkomst van welke aard of orde ook, een popconcert bijvoorbeeld, daar blijf ik liever weg. om nog maar te zwijgen over het autosalon of de Ijzerbedevaart.
Uw bijdrage roept veel vragen op.
Een bedekning van mijn kant:
Sommige individuën ‘cijferen zich weg’, anderen kruipen graag in een hoek met een boek en nog anderen voelen zich pas kiplekker als ze ‘de beest in zichzelf kunnen loslaten’, verdwijnen in de anonieme massa.
Laten we niet vergeten dat er naast dat klein miljoen jongeren die zich lieten gaan, ook tientallen miljoenen andere jongeren in Duitsland en omringende landen wellicht gezellig bijeen zaten en helemaal geen behoefte voelden om zich te verliezen.
Ik deel uw bezorgdheid als het gaat over de medeplichtigheid van de media en de vermarkting. DE greep op alles wat maar een centje kan opbrengen.
Pierre
Twee zinnen heb ik weerhouden: ‘Is het zelfmoord om tegen de trend in te gaan, of is het opgaan in een collectieve roes juist zelfmoord? ‘ en ‘het gaat niet meer om de muziek en zelfs niet om de collectieve beleving, doch eerder om een behoefte aan totale onderwerping en verdamping van het ik in een zee van geluid en drukte’.
Naadloos sluit dit aan bij mijn gevoel toen de Ronde van Frankrijk door Antwerpen trok nadien gevolgd door de Tall ship race en vorig weekend een Triatlon. Telkens weer dacht ik aan ‘De Bezette Stad’ van Paul Van Ostaijen, ditmaal niet door Duitse laarzen maar door een platte vermarketing die bezit neemt van de publieke ruimte, door Johan Sanctorum in een vorig artikel uitmuntend beschreven. En de enkeling moet zwijgen. Hij kan niet anders wil hij overleven. In de stilte binnen de lijntjes mag hij stout zijn, of zijn houdbaarheiddatum wordt geschrapt.
Dank Johan voor deze mooie uiteenzetting !
Johan,
Je vergelijking tussen Tomorrowland en een facistisch regime maakt abstractie van één groot verschil: niemand is verplicht om naar dergelijke manifestaties te gaan, in Una Giornata Particolare was dat wel zo. In totalitaire staten heb je geen keuze, in een vrije markt wel.
Het hele discours over het verval van “de” cultuur is zo oud als cultuur zelf en is een mantra op zich geworden. Vorig weekend ben ik zelf geweest naar Tomorrowland en heb daar inderdaad de dingen gezien die je beschrijft.
Maar tegelijk heb ik genoten van een lagere vorm van cultuur. Daar is namelijk helemaal niets mis mee. Een operazanger mag best genieten van een popdeuntje. Het punt is niet dat alle mensen hoogwaardige cultuur MOETEN leren appreciëren, het punt is dat enkel intelligente mensen daartoe in staat zijn.
Hogere cultuurbeleving vergt het vermogen tot het maken van abstracties, zowel in tijd als in ruimte. Temporeel is stilte dan ook één van de hoogst bereikbare abstracties, zij het niet de complete stilte, want die is gewoon leeg, maar net de appreciatie van die kleine dingen die de stilte doorbreken. Spatieel is rust één van de hoogst bereikbare abstracties, zij het geen complete rust, want dat betekent de dood, maar net de appreciatie van “de kleine dingen van elke dag”, zoals Drs P. zou zeggen.
Lagere cultuur kent al die nuances niet. Temporeel is technomuziek één van de meest concrete muziekgenres die er zijn. Die muziek leren appreciëren vergt quasi geen abstractie. De spatiële equivalent van techno is de rallysport. Die sport leren appreciëren vergt evenmin grote abstracties. Niet toevallig is technomuziek dan ook geliefd bij liefhebbers van die sport.
Lagere cultuur kenmerkt zich volgens mij dus in temporeel snelle en spatieel heel visuele prikkels: harde muziek, felle kleuren, sterke smaken, gewaagde sporten en als resultaat de onmiddellijke bevrediging van de conceptuele behoefte aan prikkels.
Tenminste voor sommigen … Afhankelijk van de kracht van het eigen bewustzijn zullen lagere culturele prikkels niet meer volstaan om een esthetische gewaarwording te genereren. Ik heb er verschillende gehad op Tomorrowland, vooral toen muziek, vuurwerk, de stem van de DJ, de lasers, het daveren van de grond onder zoveel mensen, de stroboscopen en de moving heads allemaal samen hun werk deden.
Maar betekent dat dat ik een hersenloos iemand ben? Betekent dat dat Tomorrowland al mijn intellectuele behoeften kan bevredigen? Verre van: als bij manier van spreken mijn normale culturele behoefte te bevredigen valt met het oplossen van een sudoko van moeilijkheidsgraad zes, dan kan het heel ontspannend zijn om er eens eentje op te lossen van moeilijkheidsgraad één. Niets meer en niets minder.
Zomaar, om even de doos boven leeg te maken, even je harde schijf te defragmenteren. Je culturele waardenhiërarchie is helemaal niet weggevaagd omdat je eens de lagere culturele regionen opzoekt. Hoe kan een cultuur zich nu vernieuwen als men zich wentelt in een eeuwenoude canon? Wist je dat 2Many DJ’s de vierde symfonie van Beethoven helemaal geremixt heeft met nieuwe bass-stijlen? Waarom zou er altijd naar Bach – en puur Bach – geluisterd moeten worden?
Je zure-opa gehalte is dus wel degelijk reëel. Je discours verschilt niet zoveel van de katholieken die eind jaren zestig met lede ogen zagen hoe de hippiecultuur alle traditionele waarden overboord gooide. Ook toen werd de ondergang van het Avondland meerdere malen aangekondigd.
Met de technocultuur gebeurt nu hetzelfde. Ik ben er zelfs hoopvoller over. Het individu dat sinds mei 68 losgeslagen is en terecht kwam in een atomistische samenleving waar iedereen zijn eigen gelijk had, naast elkaar, is op zoek naar een nieuwe vorm van gemeenschap.
Nee, de cultuur vervalt niet. Nee, de jeugd is niet naar de kloten. Een cultuur die zich terugplooit op het zekere, sterft een zekere dood. Echt cultureel leiderschap zou die trend herkennen en er iets mee doen, in plaats van zuur aan de zijlijn te blijven staan. Echte intellectuelen kunnen omgaan met elke laag van de bevolking. Zelfs een ivoren toren is ooit door een gewone bouwvakker gebouwd.
Beste groeten,
Brecht.
Correctie: de kleine dingen van elke dag is natuurlijk van Jules Decorte!
Eindelijk een ‘zusterziel’ gevonden! Heel mooi die laatste alinea. Bedankt!
Geachte,
via vrienden werd ik verwezen naar dit artikel. Ik ben 18 jaar oud, en ben dit jaar voor de tweede maal naar Tomorrowland geweest.
Deed ik dit omdat er véél van m’n vrienden daar naartoe zijn gegaan, omdat ik de kudde wil volgen? Neen, ik ben ernaartoe geweest omdat ik dat soort muziek nu eenmaal graag hoor, omdat de dj’s die er komen optreden behoren tot de beste dj’s ter wereld. De combinatie van de waanzinnig mooie locatie, de talrijke versieringen, het vuurwerk, de belichting,… zorgden ervoor dat ik doorheen het weekend meer kippevelmomenten kreeg, dan ik doorgaans in een jaar zou krijgen.
Ben ik nu begonnen aan m’n eigenlijk destructie door tweemaal Tomorrowland te bezoeken? Ga ik er naartoe om mezelf lam te zuipen, mezelf vol te proppen met drugs,…? Neen, ik drink zelfs geen alcohol op de festivalweide, omdat ik zoveel mogelijk wil genieten van de muziek.
Om het cru te zeggen: je bent inderdaad een zure opa die niet kan (of wil) meegaan met z’n tijd.
Om te reageren op de reactie van Brecht Arnaert: 2 Many dj’s maakte een remix van ‘A Fifth Of Beethoven’ door ‘Walter Murphy & The Big Apple Band’. Dat was een disco versie van de 5de symfonie van Beethoven. Deze drie liedjes zijn stuk voor stuk zeer verschillend van elkaar, maar zijn prachtige nummers. Beluister ze maar eens alledrie op ‘Youtube’
Vriendelijke groeten,
Fideel Vanpoucke
ja Johan …hier ga je echt de mist van een loser Communist in …alsmaar dat gezeur over “Geld”en commmercie …..je lijkt wel een HOLLANDER .SP , Groen Links ……hier worden mensen doodgeslagen op GRATIS festivals ….juist als er veel geld gevraagd zou worden …gebeuren deze acties niet …….sinds 1970 Rotterdam POPfestival …30.000 deelnemers …heb ik al een schroeihekel aan Openlucht muziek manifestaties …..maar ik heb ook een hekel aan Milieu ridders en mensen die zich opwinden over natuurlijke olie …die als het OILBAMA uitkomt een ramp schijnt te wezen ….ik ga nooit naar dergelijke feesten maar ik ben het totaal niet met una giornata ( ooooh de zielige homofiel !!!) eens een geniale film maar totaal niets met deze kwestie van doen en al helemaal niets met politiek …sorry …..maar ik heb je helderder gezien ….succes en tot de volgende keer weer ….
Gezien de reacties (zure opa-loser communist enz..)krijg ik toch de indruk dat Johan’s analyse niet echt goed begrepen is.Johan beschuldigen van communist daar waar hij juist een pleidooi houdt voor individualisme, persoonlijke en bewuste beleving van alles is een regelrechte contraditio in terminis, en als alle kritische denkers die in de loop van de geschiedenis de geörkestreerde manipulatie van de massa
(panem et circense)aangeklaagd en veroordeeld hebben zure opa’s waren, het zij zo. Het blijft echter een feit
dat elk autoritair regime, in gelijk welke vorm dan ook,
altijd systemen heeft ontwikkeld om de massa in de gewenste richting te “leiden”. Deze systemen zijn steeds verbeterd,verfijnd, en hebben nu,dankzij de ongelooflijke technische vooruitgang een totale controle bereikt.Dat dit in een “entertainement” verpakking is gegoten zegt genoeg over het niveau van de massa, maar ook iets over het soort volk dat de touwtjes in handen heeft. Het globalisme(een variante van het communisme)haalt zijn slag thuis.Het
weggommen van de persoonlijke beleving,het politiek correcte denken,het opgelegde “morele”gedragspatroon
heeft vele gezichten,en ze zijn echt niet zo mooi.
Blijven doordoen Johan,de maatschappij heeft harde,
schenenschoppende kritici nodig!
Ik sluit me aan bij bovenstaande reactie. Het is een radicale maar subtiele typering vanwege Sanctorum. Het is inderdaad een vreemde paradox dat massificatie en vereenzaming samen gaan. Het verklaart vele vormen van hedendaags, zgn. “zinloos geweld”. Daar hebben al vele auteurs over gepubliceerd, maar het mag ook wel eens geëxtrapoleerd worden naar de actualiteit en het moment. En dat doet Johan uitstekend. Beoefent bijna op zijn eentje een genre van “filosofische journalistiek”, zou ik haast zeggen.
Een gemis dat dit geen breder publiek bereikt.
Hoewel ik in het algemeen niet zo’n middenfiguur ben zit mijn reactie toch ongeveer halverwege tussen instemming en de verzuurde-opa kritiek.
Wat me niet bevalt is de suggestie dat alles wat niet zeer traditioneel-klassiek is rommel is. Een soort zwart-wit indeling. Valt dit nu onder de hogere of lagere cultuur: http://www.youtube.com/watch?v=Mf1nO5JMZkQ ? En is dat eigenlijk een belangrijke vraag?
Wat me ook niet bevalt is de suggestie dat massa’s per definities niet meer uit individuen bestaan. Ja, zo’n gevaar bestaat altijd, dat wel.
Ik was laatst in Londen bij de “wisseling van de wacht”. Een van de politiemannen te paard richtte zich (met onversterkt geluid) tot de honderden mensen die om het beeldhouwwerk tegenover het paleis stonden met vaderlijk advies over zakkenrollers en het niet-klimmen op de muurtjes. Ik besloot hem een applaus te geven. Mijn initiatief werd door vele tientallen mensen overgenomen. Kwalijk?
Wat me wel bevalt is dat je aandacht vestigt op het fenomeen van het letterlijk oorverdovende lawaai vs de stilte. Lawaai dat ook elke communicatie onmogelijk maakt.
Alanis Morisette (hoge of lage cultuur?) zingt in een van haar songs “why are you so petrified of silence?” en last daarna een vrij lange -helemaal stille- pauze in. Laatst hoorde ik een live-uitvoering: het publiek schreeuwde door die stilte heen! Tsja.
Die “zure opa” was een suggestie die ik zelf op het einde van de tekst had gedaan. Op aanraden van een aantal lezers heb ik dat weggelaten, omdat sommige kritikasters voortborduurden op dat cliché, zoals hierboven mag blijken.
Wat hoger-lager cultuur betreft, herhaal ik hier nog eens wat ik op mijn facebookpagina al verduidelijkte:
“Het onderscheid hogere-lagere cultuur vind ik absoluut irrelevant, ik spreek er ook niet over. Evenmin over traditie of moderniteit. De breuklijnen liggen elders, veeleer gaat het om dichtheid, kwantiteit, amplitude. In het begin al leg ik trouwens de link tussen de Duisburgse massahysterie en de Duitse romantiek, Wagner inbegrepen (een van mijn “klassieke” idolen).”
En de analyse van Cannetti (“Masse und Macht”) blijft voor mij uiteraard een maatstaf. Een boek dat tegelijk achteruit en vooruitkijkt. Visionair.
Gehoorschade is vooralsnog lang niet te helen, ook niet door stilte.
Erger nog, het leidt zelfs na jaren nog tot hardhorigheid en ondraaglijke tinnitus, soms zelfs als een existentiële piep voor het einde.
Behoedzaamheid kan baten.
Elk cultuur-massagebeuren (Werchter, Pukkelpop, Love-parade, Woestijnvis, Leonard Cohen concerts) beroept zich op een zekere rebelsheid want de mens wilt zich in feite tegen de massa verzetten (men wilt er uit springen ,voelt zich beter dan) maar
wil wel tot een groep behoren (men is te laf om echt individueel te zijn). Men neemt deelt aan deze, niet zozeer om het gebeuren zelf (meestal is de liefde voor het schouwspel zelf niet eens zo groot) maar om lid te willen zijn van deze groep. Men beseft zelf niet eens dat de groep zelf de massa is geworden (de groep Bach liefhebbers is heus niet zo klein).
Sanctorum is in hetzelfde bedje ziek met zijn hoog en laag cultuur gelul.
Het toppunt van dit fenomeen is Groen! lidmaatschap. Men wilt bewijzen dat men een sociaal wereldburger is, maar men is intellectueel en moreel te lui te beseffen dat Groen! voor racistische kleinburgerlijkheid staat (de Kerk van vroeger).
Jan, ik zou zeggen :”Lang leve oordopjes!”
En wat te denken van die enorme schare moslims die ieder
jaar naar Mekka trekken om rond een granieten blok rond-
jes te trekken op risico vertrappelt te worden maar mis-
schien kan dat hen helemaal niet schelen want dan ster-
ven ze toch maar op het veld van eer en worden ze zon-
der toelatingsexamen in het paradijs verwelkomt!Die
Duitsers stierven dan toch nog voor een reden wat die
ook mag zijn maar die moslims die jaarlijks vertrappelt
worden sterven voor iets waarvan het bestaan helemaal
niet bewezen is en waarin zij toch fanatiek (gewild of
verplicht)geloven!
Sanctorum heeft wel degelijk een punt als hij de Duitse hoogromantiek citeert bij de stampede.
Wat dacht u hiervan, als onderschrift van de tweede foto in zijn tekst:
Seid umschlungen Millionen!
Diesen Kuß der ganzen Welt!
(Koorfinale van de 9de symfonie van Beethoven. Het kwaad zit dus wel degelijk in de kiem…)
Of deze tekst van Isoldes liefdesdood uit Wagners Tristan und Isolde, te spelen bij de vertraagde film van de mensen die in de massa verstikken:
Sind es Wellen sanfter Lüfte?
Sind es Wogen wonniger Düfte?
Wie sie schwellen, mich umrauschen,
Soll ich atmen, soll ich lauschen?
Soll ich schlürfen, untertauchen?
Süß in Düften mich verhauchen?
In dem wogenden Schwall,
In dem tönenden Schall,
In des Welt-Atems wehendem All –
Ertrinken, versinken –
Unbewußt – höchste Lust!
Ook nog het weten waard, bv. ter attentie van de heer Wink Van Kempen: de Love Parade is eigendom van een zekere Rainer Schaller en zijn firma Lopavent. Ook hier dus commerce. Deze Schaller wilde, naar eigen zeggen zowat een jaar geleden, met de Love Parade vooral zijn fitnessketen McFit promoten.(bron: NRC-Handelsblad)
Love Parade, liefdesdood, the survival of the fittest?
sorry als ik mij hierbij moei, wij proberen echt basic door het leven te gaan, we hebben een hekel aan al die parades en happenings en bijeenkomsten.Dit jaar zij we drie weken naar Toulouse geweest. Huisruil. De mensen waar we mee ruilden waren allebei Prof aan de Universiteit van Toulouse. Het huis waar we mochten wonen was prima, alles erop en eraan ! Ze waren ook héél tevreden over de locatie in Vlaanderen waar ze die tijd dat wij bij hen waren mochten logeren.Denis, de man, had enkele woorden nederlands geleerd omdat hij het zijn plicht vondt om zich hier in de taal van bij ons kenbaar te maken. Onwaarschijnlijk als je bedenkt dat franstaligen in de rand meer dan dertig jaar nodig hebben om zo iets eenvoudigs te proberen…
Toulouse is een mooie multiculturele stad. Het is er prettig vertoeven. Weinig toeristen, Ryanair komt daar nog niet. We kochten er een steak van anderhalve kilo voor 10€ en we hadden er goeie contacten met winkeliers en , gewoon , veel mensen. Als je het maar waagde om een kaart te bekijken kwamen er steeds mensen aandraven om raad te geven en om te helpen. Die mevrouw waar we mee ruilden had veel publicaties op haar naam, we zagen het met eigen ogen, die meneer was een Ruslandkenner en had al gastlessen gegeven in Leuven.
Wij leefden daar gelukkig en blij, in een straat aan de buitenrand van de stad. Gerenoveerd huis, alle comfort, geen zorgen, geen druk van om het even welke drukkingsgroep !
De Airbussen vlogen er ons om de oren, maar , met geen toeristen, het waren testvluchten. Veel dagen reden we rondom toulouse in een cirkel van tweehonderd kilometer. Met de auto, waar we ook kunnen in slapen , een Multivan van VW. Het héle land rondom die grote stad staat vol verrassingen. Kleine romaanse kerkjes bastides, burchten op hoge rotsen.
Kortom, wij dragen niks bij aan die grote industrie van parades, concerten, dikke stoere dingen als de Gentse Feesten. Foert. Wij gaan nederig, onzichtbaar en genietend kijken naar een stukje Europa. Een paar goeie boeken mee, een fles wijn. Meer moet dat toch niet zijn !
Maar toch, als wij dan bij het verplichte nummer Carcassone komen, omdat het toch zo dichtbij is, dan vallen we terug in die ongelooflijke dichte fuik van het toeristenDOM , massa’s mensen, alles wat er binnen de burcht leeft is in functie van ‘de toerist’ en dan proberen we daar tien minuten van mee te beleven en dan zijn we weer weg….
Aan allen die het willen horen : ga weg van al die massapsychose, zoek de rust, zoek cultuur in stenen , in parken en tuinen. Lees eens een boek, ga niet eten waar men zegt dat het eten lekker is , maar proef eerst. Blijf sceptisch en critisch als ze je dingen voorschotelen die je eigenlijk niet wil !
Blijf op je hoede !
Sorry voor de fouten die ik ondertussen maakte…
Is een meningsvormende woordenstroom op het het internet niet hetzelfde als het zich onladen in de (onzichtbare) massa? Als reactie op andermans woordenstroom die veel cynische haat bevat. Je kan ook opgaan in een massa eigen woorden.. gedreven door de wanhopige toestand van de menselijke moraal.
Of, vewijzend naar de eerste regel van “Massa en Macht”, is het de angst voor de aanraking van het onbekende. “Daar zijn in onze wereld anders zijn betekent” (Canetti: Het Martyrium pag 494). Zo kan je ook geprikkeld zijn door je eigen woorden.
De wereld verandert ook als je het niet acceptabel vindt.
Bovenstaande cultuurfilosoof doet me denken aan die schreeuwer op de Dam tijdens dodenherdenking op 4 mei… de eenling in de massa. Alleen omgang met gelijkgezinden biedt troost. Dat de mens de ander wil beleven zit in ieder van ons. Ook een cultuurfilosoof heeft daar behoefte aan…De vorm waarin kan verschillen. Sommigen lezen alleen liefst boeken anderen voelen zich aangetrokken door sociale meetings of massa-evenementen. Vooral als ze, of het nou meer intieme of massa-ontmoetingen zijn, spontaan en open zijn. Want alles wat te georganiseerd is wordt voorspelbaar en saai. Maar als hoeveelheden enorm toenemen dan ligt gevaar op de loer. Goede organisatie is dan van belang en dat is duidelijk onderschat in Duisburg. Heel misschien omdat te strakke organisatie juist sommmige verantwoordelijke autoriteiten aan vroeger deed denken. Maat deze onbewuste motieven zal in nevelen gehuld blijven.
Organisatorische fouten, als deze, zullen Duitsers niet vaker overkomen.
De Romantiek en het Nazi-verleden erbij halen…is een historische opendeur die in deze tijd gerust dicht kan blijven…Goedkope anti-Duitse retoriek is al lang een gepasseerd station. Massavorming is een unverseel verschijnel, die overal lokaal kan opduiken. Niet iets typisch Duits. Historische en moralistische verklaringen onderschatten de dynamiek en moreel van massa’s.
Een samenscholingsverbod? Zover zal het moralisme van de cultuurfilosoof wel niet gaan.
Het gevaar zit niet alleen in concrete grote groepen mensen maar zelfs in verzonnen romans. Kien (personage uit Canetti’s “Het Martyrium”) zei het volgende:
“Van romans werd overigens geen enkele geest vet. Het genot dat ze mogelijk verschaffen, wordt duur betaald:
ze ondermijnen de beste karakters. Men leert zich erdoor in de geest van andere mensen verplaatsen. Zo krijgt men de smaak van steeds iets anders te pakken.
Iemands eigen geest lost zich op in die figuren die hem bevallen. Ieder standpunt wordt begrijpelijk. Gewillig geeft men zich over in het najagen van andermans doelwit en verliest men zijn eigen doelwit uit het oog”. (pag 46)
Kortom, Canetti beschrijft met veel zelfspot (d.m.v. personage Kien) en ironie een massa-fenomeen in het intieme leesproces van een individu… als een omslaan van een aanrakingsvrees… van smaak.
Daar draait het in “Massa en Macht”, indirect zelfrefererend om: invloed en metamorfose.
Beginnend bij de massa eindigend bij de eenling met machtsdromen en/of moralistische angstdromen ontvouwde Canetti een woordfuik. Veel lezers happen nog steeds na met de wereld omvat door zijn mazen of zwemmen niet begrijpend voorbij. ‘Schoolvorming’ komt bij Canetti niet voor…zo lijkt het aan de buitenkant.
Waar Canetti al vroeg een intellectuele ‘massa’ preoccupatie had daar dacht Heidegger, verliezend in een donker woud van abstracties, over ‘zijn’ na…beide begrippen hebben ‘existentiële’ lading. Gelukkig meedt Canetti dat filosofisch te ver abstract vertakte begrip en dacht helder na over ‘overleven’.
Veel bezoekers in Duisburg voelden zich overlevers van een situatie waar ze niet of nauwelijks over nagedacht hadden. Daar, al generaliserend en implicerend, schamper en badinerend over schrijven is te ondoordacht. Zeker als je “Massa en Macht” als maatstaf ziet. Zo is ‘kudde(-instinct)’ Nietszchiaans. Canetti heeft niets met dat soort dierlijke cynismen toegepast op groepen mensen.
De cultuurfilosoof zou wat omzichter met woorden kunnen zijn dat verbreedt de (lezers)blik.
Met geweld en vallen van doden en het daarop, als op bevel, neigen tot overgeneraliseren gevoed door emoties is een dagelijks fenomeen in de interpreterende massamedia. Bij zoveel ellende moet er gehandeld worden. Media doet ‘kritisch’ beroep op geweten als ware zij ons bevelhebber. Het parlement staat al paraat met mening en regelzucht.
De ‘onkwetsbare buitenstaander’ zou kunnen nadenken over het bewust kwetsend formuleren. Terwijl men zelf gevoelig voor kritiek is. Woorden, in gedaante van begrippen, zijn verlengdstukken van ons lichaam.
Techno-DJ is een volksmenner. Tja, maar wat is een dirigent dan van een symfonie-orkest? De
alwetende “heerser der wereld” volgens “Massa en Macht”. En bij concerten zit men vaak stijf in het gelid. Ook niet altijd een aanbeveling voor een prettig sociaal leven. Maatstaf? Ken uw klassieker.
Tip:
http://www.desmetlive.nl/program.asp?lIntEntityId=379
Manon UphofF over Horror in Canetti’s “Massa en macht”, Kubrick’s “The Shinning” en Edgar Allen Poe….
Ik heb ooit in Nederland, in de jaren tachtig, in Amsterdam de anti-kernraketten demonstraties meegemaakt. De massa werd op een gegeven ogenblik zo dicht dat mij dat een waarschuwing gaf over eventuele gevaren. Vlak daarna las ik voor het eerst “Massa en Macht”. De massademonstratie die daarna kwam heb ik toen gemeden.
Maar angst voor massa-fenomenen moet niet leiden tot overdreven gemoraliseer. Van een denker verwacht ik meer zelfbewuste afstand.
‘Massa’ is bij Canetti niet alleen een bron voor angst, maar ook voor geluk.
Pingback: Kan de FIFA België redden? « Visionair België
Pingback: Kan de FIFA België redden? « Res Publica
Pingback: De Nachtwacht revisited « Visionair België
Als er iets “zielsdodend” is dan is het wel “het systeem dat ons enerzijds aanzet tot egoisme, maar anderzijds onze individualiteit ontneemt”. Muziek en extatische dans zijn sinds mensenheugenis de basis van elk ritueel; de massale toeloop naar dergelijke festijnen duidt op een honger naar iets waar dit systeem liever helemaal vanaf zou geraken maar waarin het niet slaagt en dus de mensen van een Ersatz voorziet. Men kan inderdaad zeggen dat dit de gedaante is waaronder het fascisme en nazisme opereerden: iets wezenlijks vervangen door een Ersatz die er van de buitenkant op lijkt maar een heel andere uitwerking heeft. Dat onder ogen zien betekent evenwel onder ogen zien dat heel onze maatschappij dan weer een Ersatz is voor het fascisme (zie Agambens ontleding van de hedendaagse “biopolitiek”). Wanneer het enige antwoord dat ge daartegen hebt neerkomt op een oproep om in uwe zetel te blijven zitten en naar Bach en Mozart te luisteren (de kleinburgerlijke reactie, dus), denkt ge dan niet dat er iets mis is met de analyse die eraan vooraf gaat? Zo ongeveer hetzelfde dat er mis is wanneer de reactie op de vaststelling dat het geglobaliseerde capitalisme culturen vernietigt neerkomt op een artificieel nationalisme dat steunt op partijen die datzelfde capitalisme van harte ondersteunen?
“Le Bloom est donc cet homme que rien ne peut plus défendre de la trivialité du monde (…) c’est l’homme qui s’est à ce point confondu avec son aliénation qu’il serait absurde de vouloir les séparer.” (Tiqqun, Téorie du Bloom).
De vraag is wie er hier het meeste Bloom is, gij of die jonge mensen in wier — letterlijke of figurlijke – dood ge leedvermaak schijnt te vinden. Ik denk dat ik het antwoord weet.