Zwanezang voor een cultuurnatie

De tocht tussen de flatgebouwen wakkert het vuur aan

Als het brandt in Parijs, smeult het in Brussel, zo zegt het spreekwoord, en zou werd het ook door bepaalde sensatiemedia voorbarig geopperd. Ondertussen willen we even voorbijgaan aan de clichématige discussie of het jeugdig volkje van de banlieues –waaronder vele minderjarigen- een pak billenkoek verdient, dan wel moet ingepamperd worden als sociaal achtergestelden. Een behoedzame analyse leidt vooreerst tot een paar vaststellingen omtrent cultuur en stedelijkheid, en de karikatuur van de stad die de 19de eeuw ontstond. Met het fameuze Franse esprit als voortrekker.

Wie de buurt bezoekt waar de rellen uitbraken – de randagglomeratie Clichy-sous-Bois/Montfermeil, zo’n 16 km ten Oosten van het Parijse centrum– zal een gevoel van herkenning krijgen: grijze, hoge appartementsblokken gescheiden door tochtige tussenruimtes met schraal groen; rechte straten kruisen elkaar in een monotoon raster. Opvallend weinig buurtwinkels en horeca, hooguit een supermarkt. Alles geeft een troosteloze, symmetrische aanblik als van een gevangenis, hospitaal of gekkenhuis, waar overzicht en controle primordiaal zijn.

Het doet sterk denken aan de Antwerpse linkeroever, en dat is geen toeval: de onherbergzame strook hoogbouw aan de Schelde werd in de jaren ’30 van de vorige eeuw onder handen genomen door de beroemde Franse architect Le Corbusier die hier uitgenodigd werd om zijn modernistische visie op de stad-van-de-toekomst te realiseren. De ironie wil bovendien dat Le Corbusier’s linkeroeverontwerp een remake was van zijn Plan Voisin (1925), een hoogbouwproject vol wolkenkrabbers en stadsautostrades, bestemd voor … de Parijse rechter-Seine-oever. Hiervoor moest natuurlijk wel een flink deel van de oude binnenstad tegen de vlakte gaan: gelukkig werd het knotsgekke plan nooit uitgevoerd, maar het idee verspreidde zich wel wereldwijd als een virus over de grootstedelijke suburbs.

Lees het artikel