De Ronde van Vlaanderen: VIPS only

Privatisering van de sport, postmodernisering van de democratie

Toen het TV-productiehuis Woestijnvis de top-wielerklassieker “De Ronde van Vlaanderen” (en in één moeite ook de Brabantse Pijl, de Omloop Het Volk en Parijs-Brussel) overkocht van Corelio, uitgever van o.m. De Standaard en het Nieuwsblad, zullen weinig wielerliefhebbers daarvan wakker gelegen hebben. Als er maar de Koppenberg werd opgekoerst. Nu de VIP-tenten echter de massa stilletjes aan naar de zijstraten wegdrummen, wordt er gemord, al beseffen velen nog niet waar de klepel hangt. Daarom deze verduidelijking.

De Ronde is sinds zijn ontstaan in 1913 altijd al eigendom geweest van een krant, met name Het Nieuwsblad, en meer bepaald de bijlage Sportwereld van de legendarische Karel Van Wijnendaele. Niettegenstaande het evenement dus het uithangbord van een krant was, primeerde het publieke karakter en kreeg de wedstrijd een monumentale, haast een mythische dimensie. Sponsoring door derden bleef marginaal, en altijd ondergeschikt aan de sportieve missie. Nogal naiefweg sprak men van een “volksfeest”, een “Vlaams volksfeest”, of ook wel “Vlaanderens mooiste”, waarbij de leeuwenvlaggen (volgens sommigen iets té) uitbundig flapperden.

Maar de tijden zijn veranderd, en ex-VRT-sportjournalist Wouter Vandenhaute heeft het misverstand inzake het sportief-volkse primaat uit de wereld geholpen: de Ronde is een onderneming die winst moet maken, punt uit. Zijn Woestijnvis heeft het quasi-volksfeest geïntegreerd in de globale bedrijfsstrategie van een mediaconcern, met dien verstande natuurlijk dat de gemeenschap blijft opdraaien voor een flink pak kosten rond veiligheid, politiebegeleiding, logistiek enz. De baten voor de privé, de kosten voor de gemeenschap: zo hoort het in de postmoderne economie.

Meteen zou men kunnen spreken van een postmodernisering van de sport en heel het socio-cultureel weefsel daarrond: de event-organisator hanteert een commerciële logica die op de duur het uitzicht en de structuur van dat evenement grondig wijzigt.  Wat we omtrent de FIFA vaststelden, en de brutaliteit waarmee deze organisator van het WK voetbal zijn huisregels opdringt aan de overheden, zal zich zonder twijfel ook bij Woestijnvis doorzetten: toebedelen van reclamemonopolies (op en rond het parcours) aan geprivilegieerde sponsors; de overheden die betrokken zijn bij de organisatie, zoals de gemeenten waar de wedstrijd passeert, voor voldongen feiten stellen; en uiteindelijk het monopoliseren van de publieke ruimte zelf (stratificatie, no-go-zones voor het grote publiek, bijvoorbeeld de VIP-tenten dus).

De overheden zullen hier geen krimp geven, de lokale noch de Vlaamse. De politieke klasse is zodanig ongeloofwaardig geworden, dat ze elk massa-evenement aangrijpt om zich, al was het maar voor één dag, te koesteren in de warme van zo’n volksfeest. Burgemeesters die in de clinch gaan met Vandenhaute bijten bij voorbaat in het zand. De event-organisator gijzelt de openbare bestuurders en kan dreigen met een boycot (bv. een verlegging van het parcours),- een nachtmerrie voor de burgervader in kwestie.

Zo gaat de privatisering van de sport over in een postmodernisering van de democratie zelf. De politieke gevolgen zijn discreet maar belangrijk: Woestijnvis verkrijgt, via de Ronde van Vlaanderen, een beslissende greep op de publieke ruimte, op de publieke opinie, en op heel de emotionele onderstroom die deze opinie draagt. Een mediastrategie op maat maakt het plaatje vol.

_

Gouden driehoek

Het kan niemand ontgaan zijn (hoewel ik daar heel weinig over lees) dat de aanloop van onze Vlaamse voorjaarsklassieker wonderwel past in de opbouw van de Woestijnvisserie “De Ronde” op TV-1. Een aantal dunne verhaallijnen (waarin de enige flamingant “toevallig” ook als een paranoide racist wordt opgevoerd, dit terzijde) zijn hier geprojecteerd op het Rondegebeuren, waardoor de kijker nog sterker de indruk krijgt dat alles rond die Ronde draait, als planeten rond een zon. De Ronde is ons universum, en Wouter Vandenhaute is God. De synchronie tussen deze twee Woestijnvisproducten is alleszins perfect: de TV-serie versterkt het evenement, het evenement straalt terug af op de serie.

Men kan dat een onschuldig spel vinden, maar de logica die zich hier ontwikkelt is verreikend. Een blik op het economisch organigram maakt dat duidelijk.

TV-productiehuis Woestijnvis controleert, via Wouter Vandenhaute, de holding “De Vijver”, waarin ook Corelio (De Standaard en het Nieuwsblad) voor 40% participeren. Sinds begin vorig jaar nam De Vijver ook het weekblad Humo over, een medium dat zich sinds jaar en dag toelegt op TV-kritiek. Het huwelijk tussen Woestijnvis en de VRT (de “openbare omroep” waar u en ik in theorie aandeelhouder van zijn) staat op springen: de volgende stap van Wouter Vandenhaute is de aankoop van een TV-zender, die mogelijk het alleenrecht krijgt op de beeldreportages van de wielerwedstrijden, en die dan voor de kijker betalend kan worden.

We krijgen hier dus een concentratie van bedrijven die evenementen organiseren (zoals de Ronde), TV-programma’s maken (zoals de Ronde-soap én de echte reportages), en die programma’s ook “kritisch” recenseren (zoals Humo).

Daarmee wordt een gouden driehoek gerealiseerd die zelfs de pessimistische mediacriticus Jean Baudrillard (1929-2007) niet voor mogelijk hield: het evenement, de verslaggeving, en de kritische observatie van die twee worden binnen één huis verzorgd. Zoals de klassieke politieke scheiding der machten oplost, verdwijnen ook de tussenschotten tussen spektakelindustrie, journalistiek en reflectie.

Het eindresultaat is toch wel een tamelijk Orwelliaanse fusie, die, zolang Vlamingen gek zijn van wielerwedstrijden, Wouter Vandenhaute een enorme macht geeft, uitdijend ver voorbij het sportieve, naar het socioculturele en politieke vlak. De verkozen politici staan erbij en kijken ernaar. Straks wordt ook de publieke omroep buitenspel gezet, en is de privatisering van “Vlaanderens mooiste” een feit.

Zelf ben ik in de verste verte geen wielerliefhebber: ik ben de man die zijn gras afmaait als de Ronde passeert. Toch is de verwoestijnvissing van het collectief bewustzijn onrustwekkend. Iedereen is voor de Ronde, en de Ronde is van één nv. Als men spreekt over het gevaar van mediamonopolies, dan is dit een monopolisering in het kwadraat, omdat de realiteit zelf op maat van het medium wordt gemaakt en vice-versa, en dit alles voor het nut en vermaak van de aandeelhouders.

Besluit: eigenlijk hoort het organiseren van dit soort massaspektakels toe aan een vzw waarin de overheid, de gemeenschap dus, zegging heeft. Ik heb me in het verleden kritisch uitgelaten over het erfgoedgebeuren, waarbij bv. het Aalsters carnaval een UNESCO-label kreeg, en zijn subversieve dimensie zag afgevlakt. Maar voor de Ronde van Vlaanderen zou dat misschien een oplossing kunnen zijn: een statuut van werelderfgoed, waardoor het publiek beheer en de her-collectivisering vanzelfsprekend worden.

Het algemeen belang en het sportief optimum moet hier het streefdoel zijn. De mediatisering is onvermijdelijk en kruidt het massaspektakel, maar programmamakers moeten hun eigen critici niet zijn, en organisatoren van publieke evenementen hoeven de camera niet te bedienen.

Werk voor iedereen zou ik zeggen, en de res publica bovenaan. Maar dat vergt sterke politiek, bijvoorbeeld een burgemeester die een viporisatie van de publieke ruimte resoluut weigert. En waar vind je die? Al zeker niet in Geraardsbergen, waar zo’n tent zowat de hele Grote Markt beslaat. Geraardsbergen, of all places!